Ընձուղտներ

Ուշադի՛ր կարդա և կատարի՛ր առաջադրանքները․

Աշխարհի ամենաբարի և ամենախաղաղասեր կենդանիներից մեկը երկարավիզ ու զվարճալի ընձուղտն է: Իսկ գիտե՞ք, որ առաջին ընձուղտին Եվրոպա է բերել Հուլիոս Կեսարը և կոչել նրան camelopardalis (camel – ուղտ, pardalis – հեպարդ (ինձ) անունով, նրա քայլքը նմանեցնելով ընձուղտի քայլքին, իսկ մաշկի նախշերը՝ կատվազգիների նշաններին: Հայերեն «ընձուղտ» բառը առաջացել է հենց այս տարբերակով:

Ընձուղտը Երկրի վրա բնակվող ամենաբարձրահասակ կենդանին է: Նրա՝ 6 մետրի հասնող հասակի կեսը կազմում է պարանոցը: Ընձուղտների մարմինը բաց դեղնավուն է՝ մուգ շագանակագույն խալերով: Այդ նախշերը յուրաքանչյուր ընձուղտի մոտ յուրահատուկ են, անկրկնելի՝ ինչպես մարդու մատնահետքերը: Մինչև օրս չեն հայտնաբերվել երկու ընձուղտ, որոնք ունենան նույն տիպի նախշեր: Ի դեպ, նախշերի օգնությամբ կարելի է որոշել ընձուղտի տարիքը: Որքան մուգ  են դրանք, այնքան ավելի մեծ է ընձուղտը:

Ընձուղտը կարող է ջրի կարիք չզգալ ավելի երկար, քան ուղտը: Սնվելով հյութեղ բույսերով՝ նա հագեցնում է նաև իր ծարավը: Իսկ օրվա ընթացքում նա կարող է ուտել մինչև 35 կգ բույս՝ դրա վրա ծախսելով 16-20 ժամ:

Ընձուղտը նաև սարսափելի «բուրում է», այդպես նա իրենից հեռու է պահում վնասակար միջատներին:

Ընձուղտները «խոսում են» միմյանց հետ, ինչպես օրինակ դելֆինները՝ օգտագործելով ուլտրաձայնը: Այդ ձայնը մարդու համար լսելի չէ: Ընձուղտը ունի միայն երկու իրական թշնամի՝ առյուծը և մարդը: Մարդիկ տարիներ շարունակ անխնա ոչնչացրել են ընձուղտներին, և այդ պատճառով նրանց քանակը խիստ նվազել է, որոշ վայրերում ընձուղտները լրիվ անհետացել են: Այսօր նրանց կարելի է հանդիպել Աֆրիկայի մի շարք երկրների արգելոցներում և, իհարկե, կենդանաբանական այգիներում, որտեղ նրանք իրենց բոլորովին էլ վատ չեն զգում։

1. Լրացրո՛ւ աղյուսակը՝ պատասխանելով հարցերին։ 1 միավոր

Որտե՞ղ են ապրում ընձուղտները։	Ընձուղտները ապրում են Աֆրիկայում կամ կենդանաբանական այգիներում
Ինչպե՞ս են ընձուղտները դիմավորում նորածին ձագուկին։
Ինչպե՞ս են որոշում ընձուղտի տարիքը։	Եթե ընձուղտի վրայի խալերը մուք գույնի է դա նշանակում է որա ընձուղտը մեծ տարիքի է, իսկ եթե բաց է դա նշանակում է որ նա փոքր է:
Օրվա մեծ մասն ինչպե՞ս է անցկացնում ընձուղտը։	օրվա մեծ մասը անցկացնում են խոտ ուտելով 16-ից 20 ժամ

2. Տեքստից օգտվելով՝ ավարտի՛ր նախադասությունները։ 1 միավոր

Սնվելով հյութեղ բույսերով՝ նա․․․հագեցնում է նաև իր ծարավը: Իսկ օրվա ընթացքում նա կարող է ուտել մինչև 35 կգ բույս՝ դրա վրա ծախսելով 16-20 ժամ:

Ընձուղտները քաջաբար պաշտպանում են փոքրիկներին՝ անկախ նրանից,․․․․․

3. Գտի՛ր ճիշտ վերջաբանը և կարդա՛ առածները։ 1 միավոր

Բարին որ չլիներ,

Գործը վաղվան մնաց,

չարն աշխարհը կքանդեր։

իմացիր՝ կորավ -գնաց։ Բարին որ չլիներ,չարն աշխարհը կքանդեր: Գործը վաղվան մնաց,իմացիր՝ կորավ-գնաց:

4. Տեքստից դո՛ւրս գրիր ընձուղտների մասին պատմող ամենազարմանալի տեղեկությունը։ 1 միավոր Մինչև օրս չեն հայտնաբերվել երկու ընձուղտ, որոնք ունենան նույն տիպի նախշեր:

Բառային աշխատանք

1.Տեսքստից դո՛ւրս գրիր բոլոր թվերը և գրի՛ր բառերով։ 1 միավոր վեց,տասնվեց,քսան,երեսուն հինգ

2.Գրի՛ր կանաչով ներկված բառերի հոմանիշները։ Անհրաժեշտության դեպքում՝ կարող ես օգտվել առցանց բառարանից։  1 միավոր զվարճալի-ուրախալի,անխնա-դաժան,նվագել-կատարել

3. Տրված բառերը գրի՛ր համապատասխան սյունակներում։ 1 միավոր

Ընձուղտ, մարդ, ձայն, փոքրիկ, մանկապարտեզ, անխնա,  բույս, հյութեղ, ջուր։

Պարզ բառեր	Բարդ բառեր	Ածանցավոր բառեր
մարդ	մանկապարտեզ	փոքրիկ
ձայն	ընձուղտ	անխնա
բույս		հյութող
ջուր

4. Տրված բառերից առաջ հատկանիշ ցույց տվող բառեր գրի՛ր։ 1 միավոր

․․․հրաշք այգի

․հավատարիմ․․․ կենդանի

․․բարի․ ընձուղտ

․․ազնիվ․ մարդ

5. Գրի՛ր տեքստում երկնագույնով նշված բառերի հականիշները։ 1 միավոր
6. Բացատրի՛ր «կրակի հետ խաղալ» և «ձեռք քաշել» դարձվածքները։ «կրակ» կամ «ձեռք» բառի գործածությամբ ուրիշ դարձվածքներ գտի՛ր։ Կարող ես օգտվել դարձվածքների բառարանից։ 1 միավոր Կրակի հետ խաղալ -Վտանգավոր քայլ կատարել: Ձեռք քաշել-Հրաժարվել; Ձեռք բռնել-Օգնել ; Կրակ դառնալ-Շիկնել:

1)Քանի՞ երկրորդ կարգի միավոր է պարունակում 4258 թիվը

4

5

7

6

2)Գտիր ամենափոքր  քառանիշ  և ամենամեծ  հնգանիշ թվերի գումարը։

10999

10100

100999

101000

3)Ինչպե՞ս  կփոխվի տարբերությունը, եթե նվազելին և հանելին միաժամանակ  մեծացնենք  8-ով։

կմեծանա 8–ով

կմեծանա  16-ով

կփոքրանա 8-ով

կփոքրանա  16-ով

կմնա անփոփոխ

4)Ընտրիր այն թվանշանը, որը տեղադրելով աստղանիշի փոխարեն՝ կստացվի  ճիշտ անհավասարություն․                                                                                                                          8 կմ 30 դմ > 8 կմ  *մ

2

6

8

3

5)   Հավասարակողմ  եռանկյան   պարագիծը հավասար 120 սմ է։                                    Գտիր եռանկյան  կողմի երկարությունը։

30 սմ

40 սմ

60 սմ

12 սմ

6)Երկնիշ  թվերի քանակը  միանիշ  թվերի քանակից  քանիսով է ավելի։

70

71

80

81

7) Ընտրիր այն պատասխանը, որն արտահայտում է  240000 մ-ը կիլոմետրերով

24 կմ

240000000 կմ

2400 կմ

240 կմ

8)  Ընտրիր այն պատասխանը, որն արտահայտում  է  3/8 օրը ժամերով․

3 ժ

9 ժ

38 ժ

6 ժ

9)Ո՞րքանով կփոքրանա 34503 թիվը, եթե նրա գրության  հազարավորը  փոխարինենք 0-ով։

30000-ով

4503-ով

4000-ով

503-ով

10) Տուփում  կան  7 կարմիր, 10 կանաչ և 13 դեղին փոքրիկ գնդիկներ։ Առանց նայելու ամենաքիչը քանի՞ գնդիկ պետք է հանել  տուփից  համոզված լինելու համար, որ դրանցից գոնե մեկը կանաչ  է։ 29

11)  Քառակուսու մակերեսը 81 քառակաուսի մետր է։ Գտի՛ր քառակուսու կողմը։

12) Հաշվիր   250•70-720։3+625  արտահայտության արժեքը։ 250×70=17500 17.500-720=16780 16870:3=260 260+625=885

13) Թվի 1/5 մասը հավասար է 30-ի։ Գտիր այդ թիվը։ 5:30=6 6×1=6

14)Տրված թվերից հետո գրիր ևս մեկ  թիվ ըստ օրինա չափության։3,6,9,15, 24,․․․

15)Բեկյալի օղակների երկարություններն են՝ 13 սմ, 6 սմ,            11 սմ, 24 սմ։ Գտիր բեկյալի երկարությունը։

16)Լրացրուբաց թողնված բառը(բառերը)։ Եթե կոտորակի համարիչը  փոքր է հայտարարից, ապա այդպիսի կոտորակն անվանում են  ․․․․․  կոտորակ։

17)Ուղղանկյան երկարությունը 26 սմ է, որը 6-ով մեծ է լայնությունից։ Գտիր ուղղանկյան պարագիծը։